Spor Yaralanmaları Nelerdir?
Sağlıklı olmanın ilk koşulu spor yapmaktır. Spor yapmanın yaşı yoktur. Spor herkes içindir; yaşı ve cinsiyeti ne olursa olsun, insanların kendilerini iyi ve sağlıklı hissetmesi için iyi bir yoldur. Düzenli spor faaliyeti ister üst seviyede yarışarak ister parkta yürüyerek yapılsın, daha iyi bir yaşam kalitesi oluşturma ve sağlığı geliştirme açısından çok yararlıdır. Haftada en az 3-4 kere fizyolojik sınırlarımızı aşmadan spor yapmak şart!
Ancak genç yaştan itibaren çekişmeli ve rekabete dayalı müsabakaların giderek artması buna karşılık zayıf kas ve kemik yapısı, bazı kas gruplarını aşırı zorlamak, spor sırasındaki ani rotasyonel hareketler, anatomik bozukluk, daha önce geçirilen yaralanmalar ve ameliyatlar, psikolojik sorunlar, yaş ve cinsiyet gibi kişisel nedenlerin yanısıra antrenmansız olmak, kötü malzeme, spor kurallarına uyulmaması, elverişsiz zemin ve kötü hava koşulları gibi çevresel etkenler spor yaralanmasına zemin oluşturur.
spor-yaralanmalari-2.jpg
Sporcuların en sık yaşadığı sakatlıkların başında diz sakatlıkları gelmektedir. Özellikle Futbol, basketbol, tenis gibi sporlarda diz sakatlıkları daha sık görülmektedir. Koşarken aniden durma, yana dönme, pivot hareketleri, zıplayıp yere düşmeler ve ani dönüşler sonucu sakatlık oluşabilir. Sporcuların diz bölümünde en sık yüzde 20 oranında ön çapraz bağ, yüzde 10 oranında iç menisküs, yüzde 8 oranında iç yan bağ ve yüzde 4 oranında da dış menisküs yaralanmalarını görüyoruz.
Menisküs yada kıkırdak sorunlarında kişi ağrıdan şikayetçidir. Aktivite ya da idman, koşu, diz bükme, merdiven tırmanma ve squad egzersizleri ile ağrı artar. Diz büküldüğünde dizden ses gelebilir. Uzun süre aynı pozisyonda oturma ya da ayakta durma bacakta rahatsızlığa neden olur ve ilk hareket ağrılı olur. Diz şişebilir ve rahatsızlık verir. Dizde takılma, kilitlenme olabilir. Çapraz bağ yaralanmasında ise kişi, spor sırasında dizinde aniden bir şeyin koptuğunu farkeder ve hızla dizinde şişlik meydana gelir. Daha sonra dizinde güvensizlik hissi öne çıkar. Bu tür sakatlanmalar tedavi dilmediği takdirde ciddi sorunlar doğurabilir.
Bu bölüm spor yaralanmaları sonucu özellikle dizlerde oluşan kıkırdak, bağ ve menüsküs lezyonlarının tedavileri yanında, ayak bileği ve kalça eklemini ilgilendiren sorunlar ve kas- tendon yaralanmalarının tedavileri ile ilgilenir.
En Sık Görülen Spor Yaralanmaları
Kas - tendon yaralanmaları; kas liflerinde yırtılmalar ve tendon kopmaları (aşil tendon kopmaları, omuz rotator manşet yırtıkları, quadriseps tendon yırtıkları, kasıkta tendon kopmaları, hamstring adale yırtıkları)
Bağ (ligaman) ve menüsküs yaralanmaları; Eklemlerde burkulma ve dönmeler sonucunda bağlarda gerilme, esneme ve kopmalar (ayak bileği bağ yaralanmaları, dizde iç yan bağ, dış yan bağ, ön ve arka çapraz bağ yaralanmaları, iç veya dış menisküs yaralanmaları)
Kıkırdak yaralanmaları; Sıklık sırasına göre diz, dirsek, omuz ve kalça eklemi kıkırdak yaralanmalarıdır.
Artroskopik cerrahi
Artro eklem, skopi ise bakmak demektir. Artroskopi ekleme bakmak anlamında kullanılır. Artroskopik cerrahi, eklemi ilgilendiren hastalıkların tanı ve tedavisinde kullanılan minimal invazif bir yöntemdir.
Artroskopi işlemi ile bir santimetreden küçük kesiler kullanılarak, kalem boyunda optik bir sistem (artroskop) ve küçük bir kamera yardımıyla eklem içi görüntülenir. Görüntüyü sağlamak için eklemin içi bir sıvı kullanılarak şişirilir, işlem sonunda bu sıvı boşaltılır. Ameliyat sırasında, eklem içindeki yapılar 4-6 kez büyütülerek görüntü sağlanır, böylece ayrıntılı bir tanı imkanı vardır. Artroskopi ile saptanan kıkırdak, bağ ve menüsküs yaralanmaları gibi problemlerin tedavileri günümüzde gelişen teknoloji ve özel aletler sayesinde aynı seansta yine aynı küçük kesilerden yerleştirilen mekanik, motorlu traşlayıcılar veya radyofrekans aletleri ile sağlanmaktadır.
spor-yaralanmalari.jpg
Artroskopi ameliyatı sadece artroskopi yapılacak bacak uyuşturularak yapılabileceği gibi belden aşağısı uyuşturularak ya da hasta tamamen uyutularak ta yapılabilir. Ameliyat süresi hastanın dizindeki problemlerin ciddiyetine göre 30-60 dakika arasındadır.
Artroskopik cerrahinin asıl yararı ameliyattan sonra görülür. Artroskopik ameliyatlar kapalı ameliyatlar olarakta adlandırılırlar. Tekniğin, klasik ameliyatlara göre üstünlüğü eklemin açılmamasından ileri gelmektedir. Eklem açılmadığı için fizik tedavi ve rehabilitasyona daha erken başlanır ve daha kolay olur. Hastaların ameliyat sonrası ağrısı, açık cerrahi girişimlere göre çok daha azdır. Böylelikle hasta daha çabuk iyileşir, aktif yaşamına daha erken döner. Özellikle sporcuların spora erken dönebilmeleri büyük avantajdır. Artroskopik cerrahi ile yapılan çoğu girişimlerde (menisküs, kıkırdak veya çapraz bağ cerrahisi) hastalar genellikle ertesi gün taburcu olur. Artroskopik girişim sonrası dizlik yada dışarıdan bir tesbit uygulanmaz. Basit bir menisküs yırtığının artroskopik yöntemle tedavisi sonrasında iyileşme hızlıdır. Pek çok hasta aynı gün içerisinde ayağa kalkıp artroskopi yapılan bacağı üzerine yük vererek yürüyebilir. Birinci haftadan sonra ev dışında kısa yürüyüşler yapabilir, üçüncü haftadan sonra ise normal günlük yaşamına dönebilir. Kıkırdak onarım işlemi yada menüsküs tamiri uygulanmışsa 3-4 hafta koltuk değneği kullandırılarak ameliyatlı bacağa tam yük vermekten kaçınmak gerekebilir.
Artroskopik cerrahi en sık diz eklemi olmak üzere omuz, kalça, ayak bileği, dirsek, el bileği eklemini ilgilendiren hastalıkların tedavisinde yaygın kullanım alanı bulmuştur.
Merkezimizde yapılabilen artroskopik girişimler;
Diz Eklemi Hastalıklarında Artroskopi
Diz artroskopisi; ortopedik cerrahiler içerisinde günümüzde en sık yapılanıdır. Artroskopik cerrahi, diz ekleminde sıklıkla menisküs yırtıklarında, kıkırdak hasarında ve ön çapraz bağ yaralanmalarında kullanılır. Yırtık menisküs parçalarının çıkarılması veya onarımı Ön ve arka çapraz bağ tamirleri, Kıkırdak sorunları için mikrokırık, mozikplasti (kıkırdak transferi) veya kıkırdak nakli, kıkırdaktan parça ayrılmaları veya eklem farelerinin çıkarılması, diz eklemini ilgilendiren kırıklar, patella (diz kapağı) dizilim bozukluğunun düzeltilmesi, diz kapağı çıkıklarının tedavisi, hastalıklı eklem zarının çıkartılması (sinovektomi), kaza, hastalık veya cerrahi sonrası meydana gelen hareket kısıtlılıklarının açılması, eklem içi iyi huylu tümör ve kistlerin çıkartılması, eklem içi biyopsiler gibi işlemler artroskopik girişimle yapılabilir.
Kalça Eklemi Hastalıklarında Artroskopi
Artroskopik cerrahi, kalça eklem çatısında bulunan dokudaki (labrum) yırtıklarının çıkarılması veya tamiri, cam (tümsek) ve pincer (kıskaç) tipi kalça eklemi sıkışma sendromu ve kıkırdak yaralanmalarında uygulanır.
Ayakbileği Hastalıklarında Artroskopi
Artroskopik cerrahi özellikle kıkırdak lezyonlarında sık uygulanmaktadır. Lezyonun boyutu ve derinliğine göre mikrokırık ve diğer kıkırdak tamir yöntemleri (mozaikplasti, skafold hücresiz veya otolog (kişinin kendisinden) kıkırdak nakli) uygulanmaktadır. Ayrıca burkulma sonrası meydana gelen yumuşak doku sıkışmaları, eklem içi biyopsiler ve sinovyal zarın çıkartılması, eklemi ilgilendiren bazı kırıklar artroskopi yardımı ile tedavi edilebilir.
Omuz Eklemi Hastalıklarında Artroskopi
Artroskopik cerrahi omuz ekleminde sıklıkla omuz sıkışma sendromu ve tekrarlayan omuz çıkıklarında ve kıkırdak hasarlarında kullanılır. Rotator manşet tamiri, SLAP cerrahi tedavisi omuz artroskopisi ile sık yapılan girişimlerdir. Özellikle artroskopik yapılan omuz ameliyatları, ameliyat sonrası rehabilitasyon gereksinimini ve normal yaşama dönme süresini belirgin oranda azaltmaktadır. Artroskopi dışı yöntemlerle de aşil tendon tamiri, osteitis pubis cerrahisi, patella oryantasyon osteotomileri (Fulkerson), tendon tamirleri, spor yaralanmaları sırasında oluşan tüm kırıklar cerrahi olarak tedavi edilebilmektedir.
Bezmialem Üniversitesi bünyesinde Eyüp Yerleşkesinde 1100 metrekare alanda kurulan Sporcu Sağlığı Merkezimiz profesyonel kadrosuyla her türlü sakatlanma ve yaralanmaya karşı hizmet vermektedir. Merkezimizde sporcunun ameliyat sonrası rehabilitasyonu, sağlıklı iyileşmesi, tekrar spora dönmesi ve yeni sakatlıklardan korunması için dünyanın en ileri teknolojileriyle donatılmış aletlerin bulunduğu sporcu sağlığı merkezimizde Ortopedist, Spor hekimi ve Fizik Tedavi-Rehabilitasyon ekiplerince ortak bir çalışma uygulanmaktadır.
Ön Çapraz Bağ Yaralanması
Her yaştan spor yapan insan sayısının hızla artması nedeniyle diz bağ yaralanma sıklığı da giderek artmaktadır. Diz ekleminin stabilitesini sağlıyan 4 önemli bağ (ön çapraz, arka çapraz, iç yan ve dış yan bağlar) mevcuttur. Bu bağlar uyluk kemiği (femur) ile bacak kemiği (tibia) ni birbirine bağlar ve dizin ön-arka ve yanlara stabilitesini sağlarlar.
Ön çapraz bag (ÖÇB) diz ekleminin içinde ve ortasında yer alan ve birbirini çaprazlayan iki bağdan (ön ve arka çapraz bağlar) biridir. Bacak kemiğinin uyluk kemiğine göre anormal bir şekilde öne doğru yer değiştirmesini engelleyen en önemli yapıdır. Bağın ortalama uzunluğu 38mm, çapı ise 11 mm dir. Ön çapraz bağın kopması dizde en sık görülen ciddi bağ yaralanmasıdır.
Arka çapraz bağ (AÇB) dizin arkaya yer değiştirmesini önleyen en önemli bağdır. Ön çapraz bağın yaklaşık 2 katı kalınlığında bir bağ olduğundan spor yaralanmasından çok araç içi trafik kazalarında veya dize gelen çok ciddi travmalarda yaralanır. Medial kollateral ligament veya iç yan bağ (İYB) dizin iç yana sıkılığını sağlar özellikle kayakçılarda en sık yaralanan yapıdır. Lateral kollateral ligament veya dış yan bağ (DYB) ise dizin dış yana kaymasını engelleyen en önemli yapıdır.
